Powrót
10 min czytania 31 sierpnia 2023

Urlop macierzyński — jakie są zasady?

Urlop macierzyński stanowi ważny aspekt w życiu dziecka i przyszłych rodziców, zapewniając im czas poświęcony na opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem. Zanim jednak przyszli rodzice skorzystają z tego prawa, warto zrozumieć zasady regulujące ten rodzaj urlopu. Czym jest urlop macierzyński? Jak długo trwa urlop macierzyński? Wynagrodzenie za urlop macierzyński — kto płaci? Komu przysługuje zasiłek macierzyński? Czy na macierzyńskim można pracować? Co powinien zawierać wniosek o urlop macierzyński?

urlop macierzynski

SPIS TREŚCI

Co to jest urlop macierzyński? Jakie są zasady urlopu macierzyńskiego?

Urlop macierzyński to obowiązkowy urlop, który przysługuje kobietom nowo urodzonego dziecka zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Prawa do urlopu macierzyńskiego nie mają kobiety zatrudnione na umowie zlecenie czy umowie o dzieło. Warunkiem jego uzyskania jest opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe. Najczęściej urlop macierzyński rozpoczyna się od dnia porodu, ale można go wykorzystać 6 tygodni przed urlopem na podstawie zaświadczenia lekarskiego.

Urlop macierzyński może również przejąć ojciec dziecka, w takim zakresie, w jakim nie wykorzystała go matka. Istnieje również możliwość wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez innego członka najbliższej rodziny, w takim przypadku jak:

  • śmierć matki,
  • porzucenie dziecka przez matkę,
  • kiedy matka posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnego życia,
  • kiedy matka przebywa w szpitalu lub innym zakładzie opieki i ze względu na stan zdrowia nie może sprawować opieki nad dzieckiem.

Matce, która chce wykorzystać część urlopu macierzyńskiego przed porodem (do 6 tygodni) nie przysługuje on jeśli przebywa ona na urlopie bezpłatnym.

Urlop macierzyński należy do urlopów obowiązkowych, co oznacza, że pracownica nie może się go zrzec w całości. Może zrezygnować jednak z części po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ale są pewne warunki:

  • 14 tygodni wykorzysta po porodzie,
  • część urlopu, która pozostała przejmie ojciec wychowujący dziecko,
  • złoży wniosek o rezygnacji części urlopu najpóźniej 7 dni przed powrotem do pracy,
  • załączy kopię wniosku ojca, który przejmie część urlopu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510, z późn. zm.);

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243, z późn. zm.);

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732, z późn. zm.).

Ile trwa urlop macierzyński? Wymiar urlopu macierzyńskiego

Czas trwania urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego urlopu:

  • 20 tygodni — przy urodzeniu dziecka podczas jednego porodu
  • 31 tygodni — przy urodzeniu 2 dzieci podczas jednego porodu
  • 33 tygodnie — przy urodzeniu 3 dzieci podczas jednego porodu
  • 35 tygodni — przy urodzeniu 4 dzieci podczas jednego porodu
  • 37 tygodni — przy urodzeniu 5 dzieci lub więcej podczas jednego porodu

W przypadku gdy pracownik lub pracownica wzięli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza lub złożyli wniosek o adopcję mają takie samo prawo do urlopu macierzyńskiego. Podobnie jest w przypadku osób, które wystąpiły do sądu opiekuńczego o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka (mają prawo do wykorzystania urlopu do ukończenia przez dziecko 14 roku życia).

W sytuacji przysposobienia dzieci urlop nie może trwać dłużej niż do ukończenia przez dziecka 7 roku życia lub 10 roku życia jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny. W momencie gdy dziecko nie ukończy 7 roku życia lub 10 roku (przy odroczeniu), pracowniki będzie przysługiwał urlop w wymiarze minimum 9 tygodni. Takie samo prawo ma również pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie lub wystąpił z wnioskiem o adopcję (dotyczy dziecka do 14 roku życia).

Przerwanie urlopu macierzyńskiego

Urlop macierzyński matka dziecka może przerwać, jeśli w jego trakcie trafiła do szpitala lub innej jednostki leczniczej, a jej stan zdrowia nie pozwala na opiekę nad dzieckiem, ale trzeba spełnić określone warunki:

  • musi wykorzystać wcześniej co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego od dnia porodu,
  • część urlopu przejmie ojciec wychowujący dziecko lub inny członek rodziny.

W momencie gdy matka porzuci dziecko, będąc na urlopie macierzyńskim lub pobierając zasiłek macierzyński, część tego urlopu może wykorzystać ojciec wychowujący dziecko po dniu porzucenia dziecka. Nie może to nastąpić przed upływem co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przez pracownicę po porodzie lub przed pobieraniem przez ubezpieczoną matkę zasiłku macierzyńskiego przez 8 tygodnie.

Aby skrócić urlop macierzyński należy złożyć pisemny wniosek, najpóźniej 7 dni przed przystąpieniem do pracy. We wniosku trzeba wskazać datę powrotu do pracy oraz dołączyć wniosek od ojca o udzielenie pozostałej części.

Czytaj też: Wymiar czasu pracy — ile wynosi w 2023 roku?

urlop macierzyński

Czytaj też: Becikowe — jak dostać i komu przysługuje?

Kto płaci za urlop macierzyński?

Za urlop macierzyński płaci Zakład Ubezpieczeń Społecznych — ZUS. Sytuacja zmienia się w momencie gdy pracodawca zatrudnia w swojej firmie ponad 20 osób — wtedy to on musi wypłacać wynagrodzenie za urlop.

Urlop macierzyński a zasiłek macierzyński

Urlop macierzyński to obowiązkowe prawo do dni wolnych dla kobiet, które urodziły dziecko. Przysługuje osobom, które są w stosunku pracy. Zasiłek macierzyński zaś to świadczenie z tytułu ubezpieczenia społecznego, które przysługuje w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego. Można go wykorzystać również podczas urlopu rodzicielskiego. Zasiłek macierzyński wypłacany jest przez ZUS lub za pośrednictwem pracodawcy, jeśli zatrudnia on ponad 20 osób.

Ile wynosi miesięczny zasiłek macierzyński?

Wysokość zasiłku zależy od przeciętnego wynagrodzenia wypłacanego za ostatnie 12 miesięcy pracy, jeśli czas zatrudnienia był krótszy niż 12 miesięcy. W przypadku osób, które prowadzą działalność gospodarczą bierze się pod uwagę ich średni przychód za ostatnie 12 miesięcy, od którego odprowadzano składkę chorobową. Przez cały czas urlopu macierzyńskiego, zasiłek jest płatny 100%, a po jego upływie spada do 70% przy korzystaniu z urlopu rodzicielskiego.

Kiedy wypłacany jest zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński zostaje wypłacony nie później niż 30 dni po złożeniu dokumentów potrzebnych do uzyskania zasiłku.

Dodatkowy urlop macierzyński

W przypadku urlopu macierzyńskiego nie istnieje coś takiego jak dodatkowy urlop macierzyński. Nowelizacja Kodeksu pracy w 2023 wprowadziła przepisy zwiększające wymiar urlopu rodzicielskiego. Wprowadzono dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Urlop macierzyński a urlop tacierzyński

Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu pracownicy oraz ojcu dziecka, w takim zakresie, w jakim nie wykorzystała go matka. Urlop tacierzyński to urlop macierzyński ojca. Musi on spełnić warunek zatrudnienia na umowę o pracę. Urlop tacierzyński rozpoczyna się zaraz po zakończeniu urlopu przez matkę, może trwać maksymalnie 6 tygodni. Dokładną długość można obliczyć, odejmując od 20 tygodni czas wykorzystany przez matkę, czyli minimum 14 tygodni.

Jeśli kobieta wykorzysta swoje minimum, to wymiar urlopu dla ojca będzie zależeć od ilości dzieci urodzonych przy jednym porodzie:

  • 6 tygodni — przy urodzeniu 1 dziecka podczas jednego porodu
  • 17 tygodni — przy urodzeniu 2 dzieci podczas jednego porodu
  • 19 tygodni — przy urodzeniu 3 dzieci podczas jednego porodu
  • 21 tygodni — przy urodzeniu 4 dzieci podczas jednego porodu
  • 23 tygodnie — przy urodzeniu 5 dzieci podczas jednego porodu

Urlop macierzyński dla ojca nie może być podzielony na części. Pracownik musi wykorzystać go zaraz po rezygnacji urlopu matki. Trzeba pamiętać, że urlop tacierzyński to coś innego niż urlop ojcowski.

Czytaj też: Zwolnienie lekarskie, czyli L4 – co musisz wiedzieć?

urlop macierzyński

Powrót do pracy po macierzyńskim

Powrót do pracy po tak długim urlopie może być problematyczny zarówno dla pracodawcy jak i samej pracownicy. Pracodawca po powrocie kobiety musi przeorganizować firmę. Na czas jej nieobecności z pewnością znalazł zastępstwo, które może odwołać lub zostawić na tym samym miejscu. Przepisy jednak mówią, że pracodawca musi zagwarantować równorzędne miejsce pracy dla kobiety, która wróciła z macierzyńskiego. Nie może on zmniejszyć pensji, ani wysłać na niższe stanowisko. Podczas urlopu jest się w okresie ochronnym, jeśli pracodawca nie spełnia swojego obowiązku, to można dochodzić się swoich uprawnień na drodze sądowej.

Dla samej kobiety zaś problematyczne może być wdrożenie się na nowo w swoje obowiązki służbowe. Trzeba pamiętać, że pracownica karmiąca piersią może wykorzystać pełnopłatną przerwę na karmienie, która w przypadku jednego dziecka trwa dwa razy po pół godziny. W przypadku dwóch lub więcej dzieci: dwa razy po 45 minut.

Urlop macierzyński — co jeszcze trzeba wiedzieć?

Urlop macierzyński to jedno z najważniejszych praw, które przysługują przyszłym matkom. To nie tylko czas poświęcony opiece nad nowo narodzonym dzieckiem, ale również okres, w którym kobieta może skupić się na swoim zdrowiu i regeneracji po porodzie. Co jeszcze trzeba wiedzieć?

  • Urlop macierzyński martwe dziecko — co się dzieje kiedy dziecko umrze?

Jeśli doszło do śmierci dziecka podczas porodu lub zgonu przed upływem 8 tygodni życia, matka ma prawo do urlopu macierzyńskiego w wysokości 8 tygodni po porodzie, nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

  • Urlop wypoczynkowy po macierzyńskim

Pracownica, jeśli nie chce skorzystać z urlopu rodzicielskiego, który następuje po urlopie macierzyńskim — może wziąć urlop wypoczynkowy. Pracodawca jednak może się nie zgodzić na jego udzielenie w danym terminie.

Wniosek o urlop macierzyński – wzór

Urlop macierzyński jest urlopem obowiązkowym i zaczyna się zaraz po porodzie. Trwa zazwyczaj 20 tygodni, ale może zostać przedłużony o urlop rodzicielski w wysokości 41 tygodni. Razem daje to aż 61 tygodni, czyli prawie cały rok! Stąd potocznie mówi się o nim, że jest to “roczny urlop macierzyński”.

Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w momencie złożenia wniosku u pracodawcy, informując go o wymiarze i dacie jego rozpoczęcia. Nie ma jednoznacznego terminu, w którym trzeba złożyć wniosek o roczny urlop macierzyński, ale należy to zrobić najpóźniej do 21 dni po porodzie. Do wniosku o urlop macierzyński należy dołączyć akt urodzenia dziecka oraz oświadczenie o braku korzystania z urlopu rodzicielskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu przez drugiego rodzica.

Wniosek-o-urlop-macierzynskiPobierz

Prawo do nabycia urlopu macierzyńskiego jest dosyć proste. Trzeba być zatrudnionym na podstawie umowy o pracę lub opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe. Oczywiście głównym prawem jest bycie pracownicom nowo narodzonego dziecka. Za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje pracownikowi zasiłek macierzyński, który jest wsparciem finansowym dla matki.

Sprawdź też: Urlop wychowawczy — komu przysługuje?

Tagi

kodeks pracy obowiązki pracodawcy prawa pracowników urlop