Powrót
10 min czytania 7 listopada 2023

Ochrona pracowników przed zwolnieniem — kogo nie można zwolnić?

Zwolnienie z pracy to sytuacja, której nikt nie chce doświadczyć. Jednak istnieją określone zasady i przepisy, które mają na celu ochronę pracowników przed niesłusznym lub nielegalnym zwolnieniem. Kogo pracodawca nie może zwolnić? Jakie są podstawy prawne i uzasadnienia takiej ochrony? Czy przysługuje ochrona przed zwolnieniem pracownika w wieku przedemerytalnym? Kiedy nie można zwolnić z pracy także innych grup pracowników?

ochrona pracowników przed zwolnieniem

SPIS TREŚCI

Ochrona pracownika przed zwolnieniem z pracy — zmiany 2023

Pracodawca przed rozwiązaniem stosunku pracy powinien sprawdzić, czy może zwolnić danego pracownika. Niektórzy z nich podlegają ochronie przed zwolnieniem. Zakres ochrony pracowników jest zależny od sytuacji. Ochrona pracowników wynika z przepisów Kodeksu pracy, a więc dotyczy jedynie osób, które są zatrudnione na umowie o pracę. Ochrona przed zwolnieniem pracy polega na tym, że pracodawca ma ograniczone prawa do wypowiedzenia lub rozwiązania Twojej umowy o pracę.

We wrześniu 2023 Kodeks pracy wprowadził zmiany związane z dodatkową ochroną przed zwolnieniem pracowników poniższych grup zawodowych. Nie można uzasadnić rozwiązania umowy o pracę jeśli:

  • pracownik wystąpi z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy, np. z umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony,
  • pracownik będzie jednocześnie zatrudniony w innym zakładzie pracy na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie lub umowy o dzieło,
  • pracownik będzie chciał uzyskać zwrot kosztów za szkolenie i wliczenie czasu szkolenia do czasu pracy
  • pracownik będzie próbował uzyskać informacje na temat warunków pracy i zmian.

Pracodawca w tym przypadku będzie musiał udowodnić, że przy rozwiązaniu umowy kierował się innymi powodami niż wyżej wymienione. Jeśli pracodawca naruszy przepisy, pracownik będzie miał prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym

Nie można zwolnić osoby, która jest blisko osiągnięcia wieku przedemerytalnego. Wiek ten jest zależny od płci:

  • kobiety — od momentu skończenia 56 lat
  • mężczyźni — od momentu skończenia 61 lat

Grupa ta podlega ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem. Ochrona ta dotyczy wyłącznie wypowiedzenia. To oznacza, że pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia lub, z winy (zwolnienie dyscyplinarne) lub bez winy pracownika.

W przepisach wyróżnia się dwa rodzaje wieku emerytalnego:

  • powszechny wiek emerytalny — kobiety 60 lat, mężczyźni 65 lat
  • obniżony wiek emerytalny — przysługuje określonym grupom zawodowym, np. górnikom. Pracownicy wykonują pracę w szczególnych warunkach, przez to mogą skorzystać z wcześniejszej emerytury.

Ochrona pracowników obowiązuje w obu przypadkach. Nie będzie ona obowiązywała jeśli pracownik uzyska prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Pracownik nie będzie również chroniony, jeśli firma ogłosi upadłość, zostanie zlikwidowana lub otworzy postępowanie sanacyjne.

Ważne!

Upadłość lub likwidacja pracodawcy traktowana jest więc jako swojego rodzaju stan krytyczny zakładu pracy, w którym nie ma mowy o stałości zatrudnienia.

Czytaj też: Praca dla obcokrajowców w Polsce — jakie są perspektywy?

ochrona pracowników przed zwolnieniem

Czytaj też: Orzeczenie niepełnosprawności a praca

Ochrona działacza związkowego

Ochrona przed zwolnieniem z pracy obowiązuje również dla działaczy związkowych, ale nie dotyczy ona każdej osoby, która przystąpi do organizacji związkowej. Jest ograniczona dla:

  • członków reprezentujących organizację związkową wskazanych przez związek w uchwale zarządu
  • osób, które wykonują pracę zarobkową, są członkami organizacji związkowej i mogą ją reprezentować w kontaktach z pracodawcą

Osobą wykonującą jest współpracownik zatrudniony na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenie).

Jeśli związek zawodowy ma charakter reprezentatywnej organizacji związkowej, to o tym, kto i w jakiej liczbie zostanie objęty ochroną, decyduje związek zawodowy. Związek może:

  • wskazać liczbę chronionych, nie większą niż liczba osób, które stanowią kadrę kierowniczą
  • wskazać liczbę chronionych działaczy związkowych w odniesieniu do liczby członków organizacji związkowej

Jesteś zobligowany do dostarczenia na piśmie informacji zarządowi związku zawodowego na jego żądanie, określając, kto stanowi personel zarządzający w firmie w przeciągu 7 dni od daty otrzymania wniosku. Osoby włączone do tej grupy obejmują:

  • Osoby, które nadzorują pojedynczą jednostkę organizacyjną oraz ich zastępców.
  • Osoby, które są członkami kolegialnych organów zarządzających firmą, takich jak zarząd.
  • Pozostałe osoby wyznaczone przez pracodawcę do wykonywania czynności związanych z prawem pracy w imieniu firmy, takie jak przedstawiciele działu HR i inni pełnomocnicy.

Przy określaniu liczby członków organizacji, którzy mogą korzystać z ochrony przewidzianej dla działaczy, zarząd organizacji ma możliwość wskazania:

  • 2 chronionych działaczy, jeśli organizacja zrzesza do 20 członków.
  • 2 chronionych działaczy, jeśli organizacja zrzesza więcej niż 20 członków, oraz dodatkowo 1 osoba za każde 10 członków organizacji w następujących przedziałach:
    • 10 członków organizacji od 21 do 50 członków.
    • 20 członków organizacji od 51 do 150 członków.
    • 30 członków organizacji od 151 do 300 członków.
    • 40 członków organizacji od 301 do 500 członków.
    • 50 członków organizacji powyżej 500 członków.

Ochrona obowiązuje przez cały okres określony w uchwale zarządu organizacji, a dodatkowo przez czas równy połowie tego okresu, jednak nie dłużej niż rok. Warto zaznaczyć, że ochrona działacza związkowego nie będzie obowiązywać, jeśli ogłoszona zostanie upadłość lub likwidacja firmy.

Ochrona działacza związkowego obejmuje wszelkie najbardziej korzystne przepisy przewidziane w prawie pracy i dotyczy:

  • wypowiedzenia umowy o pracę,
  • jednostronnej zmiany warunków zatrudnienia na niekorzystne dla pracownika, w tym wypowiedzenia warunków pracy lub płacy pracownika,
  • rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia

Pracodawca, aby podjąć którąkolwiek z tych trzech decyzji, musi najpierw otrzymać zgodę od zakładowej organizacji związkowej, do której przynależy działacz. W zawiadomieniu musi zawrzeć uzasadnienie swojej decyzji. Organizacja związkowa ma prawo udzielić zgody lub odmówić, a terminy odpowiedzi są następujące:

  • 14 dni od momentu, kiedy pracodawca przekaże organizacji zawiadomienie o zamiarze wypowiedzenia umowy lub wypowiedzenia warunków umowy działacza związkowego.
  • 7 dni od dnia, w którym pracodawca zawiadamia o zamiarze rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Jeśli organizacja związkowa nie udzieli odpowiedzi w wyznaczonym terminie, jest to równoznaczne z wyrażeniem zgody na przeprowadzenie przez pracodawcę wypowiedzenia lub rozwiązania umowy.

Ochrona pracownicy w ciąży

Kobietom w ciąży również przysługuje ochrona przed:

  • rozwiązaniem umowy o pracę
  • wypowiedzeniem warunków pracy i płacy
  • wypowiedzeniem umowy o pracę

Ochrona pracownicy w ciąży nie działa gdy:

  • istnieją okoliczności pozwalające na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu zwolnienia dyscyplinarnego,
  • pracownica została zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawartej na okres próbny, który nie przekracza miesiąca

W momencie gdy pracownica podpisała z pracodawcą umowę o pracę zawartą:

  • na czas określony
  • na okres próbny przekraczając miesiąc,

a rozwiązałaby się po trzecim miesiącu ciąży, taka umowa zostanie automatycznie przedłużona do czasu porodu. W dniu tym zostanie rozwiązana, a na pracodawcy będzie ciążył obowiązek wystawienia świadectwa pracy.

Ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę przysługuje pracownicy od chwili, gdy stwierdzi się jej ciążę, co wymaga wydania odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego. Od dnia przedstawienia tego zaświadczenia pracodawca jest ograniczony w możliwości wypowiedzenia lub rozwiązania umowy pracownicy, z wyjątkiem sytuacji opisanych powyżej.

Jeżeli przypadkowo wręczysz pracownicy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę, nie mając wiedzy o jej ciąży, a następnie pracownica przedstawi zaświadczenie potwierdzające fakt ciąży oraz jej przypuszczalny termin, jesteś zobowiązany do wycofania wcześniej złożonego oświadczenia. W takiej sytuacji umowa o pracę pracownicy pozostaje w mocy.

Czytaj też: Wiek emerytalny w Polsce

ochrona pracowników przed zwolnieniem

Ochrona przed zwolnieniem w czasie urlopu rodzicielskiego

Osoby, którym przysługuje ochrona związana z korzystaniem urlopów rodzicielskich:

  • pracownica matka
  • pracownik ojciec
  • inny członek rodziny

Do urlopów, w czasie korzystania, z których pracownik jest objęty ochroną, należą:

  • urlop macierzyński
  • urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
  • urlop rodzicielski
  • urlop ojcowski

Urlop wychowawczy działa trochę na innych zasadach. Obowiązują one od dnia złożenia przez pracownika wniosku o:

  • udzielenie urlopu wychowawczego — ochrona będzie obowiązywać do zakończenia urlopu wychowawczego
  • obniżenie wymiaru czasu pracy — ochrona będzie obowiązywać przez maksymalnie rok, chyba, że pracownik wcześniej wróci do pracy.

W tym czasie pracodawca nie może: wypowiedzieć umowy o pracę, wypowiedzieć warunków pracy lub płacy, rozwiązać umowę bez wypowiedzenia.

Ochrona przed zwolnieniem młodocianych pracowników

Według przepisów Kodeksu pracy wypowiedzenie umowy pracownikowi młodocianemu w trakcie przygotowania zawodowego może być dopuszczalne, tylko gdy:

  • młodociany pracownik nie spełnia obowiązków zawartych w umowie
  • pracodawca ogłosi upadłość lub likwidacje miejsca pracy
  • pracodawca zmieni organizację pracy, przez co pracownik nie będzie mógł kontynuować nauki
  • pracodawca stwierdzi, że pracownik nie jest potrzebny w zakresie przygotowania zawodowego

Ochrona pracownika w trakcie choroby

Pracodawca ma zakaz wypowiedzenia umowy osobom, które z powodu choroby lub niezdolności do pracy nie mogą wykonywać swoich obowiązków. Ochrona ta ma charakter czasowy, co oznacza, że obowiązuje do czasu, gdy pracodawca zyskuje uprawnienie do rozwiązania umowy. Jak to wygląda?

  • jeśli nieobecność w pracy dotyczy pracownika, którego zatrudniono krócej niż 6 miesięcy, można rozwiązać jego umowę bez wypowiedzenia po 3 miesięcach choroby,
  • w przypadku dłuższego stażu, choroby zawodowej lub chorobej, która powstała w wyniku wypadku przy pracy można złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia po wyczerpaniu okresu zasiłkowego (182 dni lub 270 dni w przypadku gruźlicy) i ewentualnym pobraniu przez pierwsze trzy miesiące świadczenia rehabilitacyjnego.

Ochrona przed zwolnieniem dotyczy kilku grup pracowników: młodociani pracownicy, kobiety w ciąży i urlop macierzyński, działacze związkowi, pracownik podczas L4, wiek przedemerytalny itp. Warto znać zasady ochrony, aby móc domagać się swoich praw. W przypadku jeśli pracodawca nie przestrzega zasad Kodeksu pracy, dalsze działania podejmuje sąd pracy, który nakłada karę na pracodawcę.

Sprawdź też: Odprawa emerytalna — kiedy i komu przysługuje?

Tagi

kodeks pracy obowiązki pracodawcy ochrona przed zwolenieniem prawa pracownika