Powrót

7 min czytania 15 listopada 2024

Praca bez umowy wciąż pozornie wydaje się atrakcyjnym rozwiązaniem dla wielu Polaków i obcokrajowców. Niestety w rzeczywistości jest to bardzo zły pomysł zarówno dla pracownika jak i pracodawcy. Kiedy mówimy o nielegalnym zatrudnieniu? Jakie są kary za pracę na czarno? Jakie konsekwencje grożą pracodawcy? Co grozi pracownikowi? Gdzie zgłosić pracę na czarno? Czy praca na czarno w Polsce jest popularna? Jak udowodnić pracę na czarno?

SPIS TREŚCI

• Praca na czarno — czym jest nielegalne zatrudnienie?
• Dlaczego praca na czarno wydaje się atrakcyjna?
• Czy praca na czarno wciąż jest popularna w Polsce?
• Praca bez umowy — konsekwencje pracy na czarno
• Gdzie zgłosić pracę na czarno?
• Brak umowy o pracę i wynagrodzenia — jak udowodnić pracę na czarno?
• Praca na czarno w CV — czy można wpisać?
• Legalna praca — oferty pracy

Praca na czarno — czym jest nielegalne zatrudnienie?

Praca na czarno polega na zatrudnieniu bez umowy. Zjawisko to było niezwykle popularne w latach 90-tych XX wieku, ale wciąż można je zaobserwować w niektórych branżach, szczególnie tam, gdzie panuje duża rotacja pracowników lub w sektorach niskopłatnych. Należy pamiętać, że brak umowy jest karalny, ale tak naprawdę to na pracodawcy ciąży większa odpowiedzialność niż na pracowniku.

Według przepisów prawa pracy praca na czarno może przybierać różne formy, a obejmuje:

• pracę bez umowy (umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej),
• brak obowiązkowego ubezpieczenia społecznego dla pracownika,
• podjęcie zatrudnienia, pracy zarobkowej lub rozpoczęcie działalności gospodarczej przez osobę bezrobotną, która nie zgłosiła tego do urzędu pracy,
• wykonywanie pracy przez cudzoziemca bez odpowiedniego zezwolenia (np. zatrudnienie Ukraińca bez umowy).

Dlaczego praca na czarno wydaje się atrakcyjna?

Nielegalna praca mimo tego, że ma wiele nieprzyjemnych konsekwencji, wciąż jest wybierana przez wielu pracowników w Polsce. Dlaczego nielegalne wykonywanie pracy jest atrakcyjne?

• Uzyskanie przez pracownika „wyższego wynagrodzenia”, ponieważ pracodawca nie płaci składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Pracodawca wtedy podnosi wynagrodzenie pracownikowi, aby to było dla niego bardziej opłacalne. Dla niego samego również jest to opłacalne, ponieważ ma niższe koszty zatrudnienia pracownika.
• Brak przywiązania pracownika do pracy wynika z braku formalnej umowy, co oznacza, że pracownik może odejść w każdym momencie.
• Mniej formalności.
• Większe prawdopodobieństwo podjęcia pracy przez osoby w trudnej sytuacji życiowej lub z niskimi kwalifikacjami.
• Szybsze zatrudnienie.
• Korzystanie z fikcyjnych umów cywilnoprawnych.

Czytaj też: Jakie są zalety pracy tymczasowej?

Czytaj też: Praca w warunkach szkodliwych — lista zawodów

Czy praca na czarno wciąż jest popularna w Polsce?

W 2023 roku inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) przeprowadzili 1270 kontroli, które wykazały aż 40% nieprawidłowości, a z 7,6% ogółu pracowników pracowało nielegalnie. Kontrole wykazały, że w 6% przypadków brakowało umów na piśmie lub były podpisywane po terminie. W 27% kontroli stwierdzono brak zgłoszenia pracowników do ZUS na czas, a także odnotowano kilkanaście przypadków, w których bezrobotni nie informowali urzędów pracy o podjęciu zatrudnienia. Jednak te dane nie oddają pełnej skali problemu, ponieważ kontrole obejmują tylko wybrane firmy, a narzędzia do zwalczania pracy nierejestrowanej pozostają ograniczone.

Praca bez umowy — konsekwencje pracy na czarno

Konsekwencje pracy na czarno mogą być bardzo nieprzyjemne dla dwóch stron. Co grozi pracodawcy i pracownikowi?

Konsekwencje pracy na czarno dla pracodawcy

Pracodawcy, którzy decydują się na zatrudnianie pracowników na czarno, powinni być świadomi tego, jakie nieprzyjemne sytuacje mogą ich spotkać. Narażają się na poważne konsekwencje prawne w tym wysokie kary finansowe i odpowiedzialność karną. ZUS na pracodawcę może nałożyć karę grzywny nawet do 5000 zł za nieopłacenie składek, a Urząd Skarbowy może zażądać karę w wysokości 720 stawek dziennych. Za tego typu przestępstwo pracodawca także może zostać skazany do 3 lat pozbawienia wolności.

Na tym kary się nie kończą. Pracodawca może dostać 2000 zł kary za niesporządzenie pisemnej umowy z pracownikiem oraz 5000 zł mandatu za powtórne dokonanie tego samego wykroczenia. Oprócz tego należy się przynajmniej 3000 zł kary za niewykazanie danych do odpowiedniego naliczania składek na Fundusz Pracy lub ich nieopłacenie. Co najmniej 3000 zł kary za zatrudnienie osoby bezrobotnej, niezgłoszonej do Powiatowego Urzędu Pracy. W przypadku nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca pracodawca może otrzymać od 1000 do 30 000 zł kary.

Konsekwencje pracy bez umowy dla pracownika

Największe kary za pracę na czarno spadają na pracodawcę, ale dla pracownika również nie ma kolorowo. W momencie, gdy pracownik jest zgłoszony jako bezrobotny, a wykonuje pracę zarobkową, może zostać obciążony grzywną w wysokości min. 500 zł.

Praca na czarno niesie za sobą również problemy podatkowe. Jeśli pracodawca nie zgłosi zatrudnienia do Urzędu Skarbowego, wynagrodzenie pracownika nie zostanie uwzględnione w jego rocznym rozliczeniu podatkowym. W takiej sytuacji brak ujawnienia dochodów może skutkować nałożeniem przez urząd kar finansowych oraz koniecznością zapłacenia podatku w wysokości aż 75% ukrytych dochodów. Tego rodzaju konsekwencje mogą być dotkliwe zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika.

Pracownik zatrudniony bez umowy pozbawiony jest podstawowych praw, jakie występują dla pracowników na umowie o pracę. Czego nie ma pracownik zatrudniony na czarno?

• brak ubezpieczenia społecznego,
• brak urlopu wypoczynkowego,
• brak zwolnienia lekarskiego,
• stabilności,
• brak ochrony przed zwolnieniem,
• brak składek emerytalnych i rentowych, a więc staż pracy nie zalicza się do emerytury,
• brak gwarancji wynagrodzenia,
• brak ubezpieczenia zdrowotnego, pracownik nie może wtedy iść do lekarza, ani korzystać z usług zdrowotnych w szpitalu.

Czytaj też: Ochrona przedemerytalna — dla kogo?

Czytaj też: Umowa zlecenie a ubezpieczenie

Gdzie zgłosić pracę na czarno?

Do odkrycia pracy na czarno w zakładach pracy dochodzi najczęściej przez rutynowe kontrole, które przeprowadza Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). Inspektorzy zgłaszają ten fakt do Urzędu Kontroli Skarbowej jako podejrzenie naruszenia przepisów podatkowych dotyczących podatku dochodowego.

Sam pracownik również może zgłosić pracę na czarno, jeśli dotyczy jego samego lub innych osób. Jeśli jest świadkiem nielegalnego zatrudnienia, może wysłać zgłoszenie do PIP. Następnie całym procesem zajmują się inspektorzy pracy.

Brak umowy o pracę i wynagrodzenia — jak udowodnić pracę na czarno?

Pracodawca, który zatrudnił nas do pracy bez umowy, może nam nie wypłacić wynagrodzenia, a dochodzenie swoich praw w takiej sytuacji może nie być takie łatwe. Brak formalnej umowy oznacza brak dowodów na istnienie stosunku pracy. Można jednak udowodnić pracę na czarno za pomocą dowodów. Mogą być to smsy, maile, czy połączenia z pracodawcą. Wszelkie zdjęcia na terenie zakładu pracy, bądź lista przepracowanych godzin itp.

Pracę na czarno można zgłosić nawet parę lat wstecz, ciężej jednak wtedy udowodnić jej istnienie. W miarę upływu czasu dostępność dowodów, takich jak świadkowie, dokumenty czy inne potwierdzenia współpracy, może być ograniczona.

Praca na czarno w CV — czy można wpisać?

Praca bez umowy to zatrudnienie nielegalne, którym za bardzo nie powinniśmy się chwalić, zwłaszcza w niektórych zawodach typu nauczyciel, czy prawnik. Jednak przerwy w zatrudnieniu również mogą wyglądać źle dla pracodawcy. Warto więc dodać pracę na czarno w CV, ale w zależności, na jaką ofertę pracy się aplikuje. Przyszłego pracodawcę powinno najbardziej interesować, jakie posiadasz umiejętności i doświadczenie, fakt pracy na czarno nie powinien przekreślać Twojej szansy na przyszłe zatrudnienie.

Legalna praca — oferty pracy

Eurokadra to agencja pracy z siedzibą w Katowicach i oddziałami w różnych miastach w Polsce, która od ponad dekady wspiera rynek zatrudnienia. Firma wyróżnia się dbałością o legalność zatrudnienia oraz zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. Jeśli zależy Ci na stabilnym zatrudnieniu, przejrzystych zasadach i profesjonalnym wsparciu, to Eurokadra jest miejscem, które pomoże Ci znaleźć pracę dopasowaną do Twoich potrzeb i oczekiwań. Dołącz do grona zadowolonych pracowników i zbuduj swoją zawodową przyszłość z nami!

Skontaktuj się z nami, aby uzyskać pracę, której szukasz!

Praca bez umowy niesie za sobą wiele nieprzyjemnych konsekwencji zarówno dla pracodawcy jak i pracownika. Prawo pracy jasno określa, że pracodawca ma obowiązek zawarcia umowy przed rozpoczęciem świadczenia pracy, a każda forma pracy powinna być zgodna z przepisami.

Zgłoszenie pracy na czarno może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi, w tym karami finansowymi i odpowiedzialnością przed sądem pracy. Dla pracownika brak podpisania umowy oznacza brak ochrony prawnej w zakresie wynagrodzenia, czasu pracy czy świadczeń. Dlatego zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni pamiętać o swoich obowiązkach, aby budować uczciwy rynek pracy, który wspiera rozwój zawodowy i stabilność zatrudnienia.

Sprawdź też: Rekruter — kim jest, jakie ma obowiązki?

Udostępnij artykuł

Tagi