Powrót
10 min czytania 28 stycznia 2025

Praca na zmiany — co trzeba wiedzieć?

Praca na zmiany to popularny model zatrudnienia, który umożliwia firmom funkcjonowanie przez całą dobę. Dla pracowników oznacza to różnorodne godziny pracy zmianowej. Praca w systemie zmianowym — dla kogo? Na czym polega wprowadzenie pracy zmianowej w firmie?

praca na zmiany 2

SPIS TREŚCI

Praca na zmiany — na czym polega?

Praca na zmiany to model organizacji czasu pracy, w którym pracownicy wykonują swoje obowiązki w określonych porach dnia i nocy, a także w określonych dniach tygodnia pracy. Zgodnie z definicją z art. 128 § 2 pkt 1 Kodeksu pracy, praca zmianowa oznacza świadczenie obowiązków według harmonogramu, który zakłada zmianę godzin pracy dla poszczególnych pracowników. Zgodnie z przepisami prawa pracy, model ten dopuszczalny jest bezwzględu na system czasu pracy.

Praca zmianowa to sposób organizacji pracy, który nie jest oddzielnym systemem czasu pracy. Polega na tym, że obowiązki są wykonywane bez długich przerw, aby zachować ciągłość działań. Taki model jest najczęściej stosowany w fabrykach i zakładach przemysłowych, gdzie jedna grupa pracowników zastępuje drugą, żeby produkcja mogła odbywać się bez przerw.

Rodzaje pracy zmianowej

Praca zmianowa to sposób organizacji pracy, który pozwala firmom na ciągłe działanie przez całą dobę lub przez większą część dnia. Stosowanie pracy zmianowej jest popularne w branżach takich jak produkcja, handel czy logistyka, gdzie ważne jest, aby praca odbywała się bez przerw. Dzięki dobrze zaplanowanemu harmonogramowi pracy pracownicy zmieniają się na swoich stanowiskach, co zapewnia płynność i efektywność działania firmy. Taki system pozwala lepiej dostosować godziny pracy do potrzeb klientów i specyfiki działalności.

Jakie są rodzaje pracy zmianowej?

  • praca w ruchu ciągłym (system ciągły) – praca 24-godzinna we wszystkie dni tygodnia,
  • system półciągły — praca trzyzmianowa z przerwą weekendową,
  • system nieciągły — praca na dwie zmiany z przerwą w nocy i na koniec tygodnia

Zgodnie z Kodeksem pracy, praca zmianowa jest możliwa w różnych systemach czasu pracy:

  • system podstawowy (8 godzin dziennie, 40 godzin tygodniowo),
  • równoważny (gdzie doba robocza może być dłuższa, ale średni czas pracy nie przekroczy 40 godzin tygodniowo),
  • system ruchu ciągłego (gdzie czas pracy w niektóre dni może wynieść do 12 godzin, a średnio w tygodniu – 43 godziny).

Czytaj też: Wzór CV pracownika fizycznego

praca na zmiany

Czytaj też: Praca w zespole — jak ze sobą współpracować?

Praca zmianowa firmy — gdzie najczęściej występuje?

Praca zmianowa jest popularna w różnych branżach, gdzie konieczne jest ciągłe świadczenie usług lub produkcja. Zakład pracy zmianowej funkcjonuje na podstawie harmonogramu pracy, który pozwala na płynne przechodzenie pracowników między zmianami, aby zapewnić ciągłość działania.

Praca zmianowa w transporcie jest niezbędna, ponieważ kierowcy, maszynowi czy pracownicy lotnisk muszą być dostępni o każdej porze dnia i nocy, by zapewnić sprawne przemieszczanie osób i towarów. Z kolei praca zmianowa w służbach mundurowych, takich jak policja, straż pożarna czy wojsko, gwarantuje bezpieczeństwo i szybkie reagowanie na różne sytuacje, niezależnie od pory.

Równie istotna jest praca zmianowa w służbie zdrowia, gdzie lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy medyczni dbają o zdrowie pacjentów w trybie całodobowym. W branży produkcyjnej stosowanie pracy zmianowej pozwala na masową produkcję towarów bez przerw, co zwiększa wydajność i minimalizuje koszty.

Nie można również zapomnieć o pracy zmianowej w handlu, szczególnie w dużych sklepach, które często są otwarte od wczesnych godzin porannych do późnych godzin nocnych. Dzięki temu klienci mają możliwość robienia zakupów w dogodnym dla siebie czasie.

Zmiana pory wykonywania pracy — czy może pracodawca wprowadzić?

W każdym zakładzie pracy pracodawca może wprowadzić system zmianowy, jeśli tylko zachodzi taka potrzeba. Musi jednak zwrócić uwagę na art. 150 Kodeksu pracy, który mówi o tym, że:

Systemy i rozkłady czasu pracy oraz okresy rozliczeniowe ustala się w którejś z poniższej opcji:

  • układzie zbiorowym pracy,
  • regulaminie pracy,
  • obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Wprowadzenie pracy zmianowej wymaga dodania odpowiednich zapisów w dokumentach wewnętrznych firmy. Pracodawca ma swobodę ustalania, jak będą wyglądały zmiany, np. co tydzień (rano, popołudnie, noc) lub co miesiąc (dniówka, nocka), ważne jednak, by te informacje były jasno określone w przepisach zakładowych.

Harmonogram pracy zmianowej a odpoczynek tygodniowy

Ważną rzeczą w pracy zmianowej jest odpoczynek tygodniowy, który jest obowiązkiem pracodawcy, żeby go zapewnić. Odpoczynek powinien wynosić co najmniej 35 godzin nieprzerywanie. Obowiązkiem pracodawcy jest zaplanować harmonogram pracy zmianowej tak, aby móc ten czas wolny zapewnić.

Istnieją jednak wyjątki, które pozwalają na skrócenie tego odpoczynku do minimum 24 godzin. Dotyczą one sytuacji takich jak:

  • Konieczność przeprowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia, zdrowia, mienia, środowiska lub usunięcia awarii.
  • Zmiana pory wykonywania pracy przez pracownika związana z jego przejściem na inną zmianę zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.
  • Pracownicy zarządzający zakładem pracy.

W takich przypadkach odpoczynek tygodniowy nie powinien być krótszy niż 24 godziny.

Czytaj też: Pierwszy dzień w pracy — jak się zachować?

praca na zmiany

Czytaj też: Zajęcie komornicze pracownika dla zleceniobiorcy

Praca w systemie zmianowym — dla kogo?

System zmianowy może być dla osób, które cenią sobie elastyczny czas pracy i potrafią dostosować się do zmiennych godzin pracy. Model pracy zmianowej będzie dla osób, które mają wysoką odporność na stres, a także potrafią odnaleźć się w pracy o różnej porze dnia.

Praca zmianowa dla studentów to również atrakcyjna opcja, ponieważ mogą oni łączyć naukę z pracą. Elastyczny grafik pozwala na dostosowanie godzin pracy do planu zajęć akademickich, co jest szczególnie korzystne dla osób studiujących w trybie dziennym.

Wiele firm oferuje stanowiska dedykowane studentom, takie jak:

  • Pracownik ochrony: zapewnienie bezpieczeństwa obiektów handlowych czy biurowych.
  • Pracownik magazynowy: kompletowanie zamówień, pakowanie towarów.
  • Kelner/kelnerka: obsługa klientów w restauracjach czy hotelach.
  • Pracownik sprzedaży: obsługa klienta.
  • Pracownik produkcyjny: uczestnictwo w procesie wytwarzania produktów na różnym etapie.

Kto nie może pracować na zmiany?

Praca w systemie zmianowym wiąże się z pewnymi ograniczeniami dotyczącymi niektórych grup pracowników. Zgodnie z przepisami prawa pracy, osoby, które nie mogą pracować w systemie zmianowym, to:

  • Kobiety w ciąży: Nie mogą pracować w nocy. Mogą jednak pracować na dwie zmiany, o ile te nie obejmują pory nocnej.
  • Pracownicy opiekujący się dzieckiem do lat 4: Nie mogą być zobowiązani do pracy w godzinach nocnych, chyba że wyrażą na to zgodę.
  • Pracownicy młodociani (15–18 lat): Nie mogą pracować w porze nocnej.
  • Pracownicy z niepełnosprawnościami: Mogą pracować w nocy tylko po uzyskaniu pozytywnej opinii lekarza medycyny pracy i po złożeniu odpowiedniego wniosku.

Zalety pracy zmianowej

Praca zmianowa może mieć wiele korzyści. Co należy do zalet pracy zmianowej?

  • elastyczny grafik pracy, który możesz dopasować do swojego życia.
  • możliwość pracy w dogodnych porach, np. na nocnej zmianie.
  • więcej wolnego czasu w ciągu dnia lub tygodnia.
  • szansa na dodatkowe wynagrodzenie za pracę w nietypowych godzinach.
  • praca w różnych godzinach może poprawić równowagę między życiem zawodowym a prywatnym.

Wady pracy zmianowej

Praca zmianowa, w tym praca w święta, niedzielę i nocą, ma swoje wady i zalety. Jakie są wady pracy zmianowej?

  • nieregularne godziny pracy mogą prowadzić do problemów ze snem,
  • większy poziom zmęczenia i stresu,
  • trudności w utrzymaniu życia towarzyskiego i rodzinnego,
  • utrudniona regeneracja organizmu,
  • problemy zdrowotne związane z długotrwałą pracą w nocy,
  • zwiększone ryzyko rozwoju chorób związanych ze stylem życia,
  • trudności w dostosowywaniu się do nieregularnych godzin pracy.

Definicja pracy zmianowej znajduje się w kodeksie pracy, polega na wykonywaniu pracy według z góry ustalonego rozkładu czasu pracy. Charakterystyka pracy zmianowej wiąże się z elastycznością, ale także z koniecznością dostosowania do różnych pór dnia, co może wpływać na zdrowie i życie prywatne pracowników. Takie rozwiązanie jest szczególnie popularne w branżach wymagających ciągłej produkcji lub świadczenia usług, jak np. handel czy transport.

Sprawdź też: Czterobrygadowy system pracy — na czym polega?

Tagi

kariera zawodowa kodeks pracy praca zatrudnienie