Powrót

10 min czytania 27 czerwca 2024

Aby praca była legalna, trzeba przed rozpoczęciem jej podpisać umowę o pracę. W Polsce funkcjonuje kilka takich form, każda z nich ma swoje cechy. Jakie są rodzaje umów o pracę w Polsce? Jakie są pozostałe formy zatrudnienia? Co w przypadku wypowiedzenia umowy?

SPIS TREŚCI

• Podstawowa forma zatrudnienia
• Rodzaje umów o pracę w Polsce
• Umowa o pracę
• Umowa na okres próbny
• Umowa na czas określony
• Umowa na czas nieokreślony
• Umowa na zastępstwo
• Umowa zlecenie
• Umowa o dzieło
• Kontrakt B2B

Podstawowa forma zatrudnienia

Formy zatrudnienia to różne typy umów, które tworzą relację między firmą a osobą wykonującą dla niej odpłatną pracę. Wyróżnia się 2 rodzaje form zatrudnienia:

• pracownicze formy zatrudnienia — zaliczyć do nich można wyłącznie formy zatrudnienia, których łączy stosunek pracy. Jest to np. umowa o pracę. To jedyne umowy regulowane przez Kodeks pracy.
• niepracownicze formy zatrudnienia — należą do nich wszystkie umowy cywilnoprawne, które regulowane są na podstawie Kodeksu cywilnego. Nie obejmują ich przepisy Kodeksu pracy. Jest to np. umowa zlecenie czy umowa o dzieło.

Rodzaje umów o pracę w Polsce

Przepisy polskiego prawa zezwalają na podejmowanie współpracy między stronami przy użyciu różnych form umów o pracę. Umowy można sklasyfikować na podstawie ram prawnych określonych przez:

• Kodeks pracy — np. umowa o pracę na okres próbny, umowa o pracę na czas określony, umowa o pracę na czas nieokreślony
• Kodeks cywilny — np. umowa zlecenie, umowa o dzieło
• Ustawę o prawie przedsiębiorców — kontrakt B2B

Umowa o pracę

Umowa o pracę to najbardziej podstawowa forma zatrudnienia, która ma kilka swoich rodzajów. Charakteryzuje się ustalonymi warunkami pracy i płacy, które są regulowane przez Kodeks pracy. Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę ma zagwarantowane prawa do wynagrodzenia, urlopu wypoczynkowego, zwolnień lekarskich oraz ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem.

Wyróżniamy trzy główne rodzaje umów o pracę: umowę o pracę na czas nieokreślony, która zapewnia największą stabilność zatrudnienia; umowę o pracę na czas określony, która ma z góry ustalony termin zakończenia; oraz umowę o pracę na okres próbny, która pozwala pracodawcy ocenić umiejętności pracownika przed podjęciem decyzji o dłuższym zatrudnieniu.

Według przepisów polskiego prawa, termin „pracownik” i „pracodawca” dotyczą tylko i wyłącznie osób fizycznych i prawnych, które są zatrudnione lub zatrudniają i łączy ich stosunek pracy. Przykładowo osobę zatrudnioną na podstawie umowy zlecenia nie powinniśmy nazywać pracownikiem, ani osobę zatrudniającą — pracodawcą. W takim przypadku jest to zleceniobiorca i zleceniodawca.

Umowa o pracę jest znana z tego, że pracownik jest zobowiązany do wykonania określonej w umowie pracy pod kierownictwem pracodawcy w miejscu i czasie przez niego ustalonym. Pracownik musi podporządkować się swojemu pracodawcy, aby móc wykonywać swoje podstawowe obowiązki pracownicze. Pracodawca zaś ma obowiązek zapewnić pracownikowi odpowiednie warunki pracy, a w tym wypłacić wynagrodzenie w wysokości co najmniej równej najniższej krajowej ustalanej przez rząd.

Czytaj też: Kierownik magazynu — czym się zajmuje?

Czytaj też: Rola agencji pracy na rynku pracy

Umowa na okres próbny

To rodzaj umowy o pracę, który jest ustalany na konkretny termin czasu. Zazwyczaj jest to miesiąc lub trzy miesiące (maksymalny czas trwania umowy). Ma być pewnego rodzaju sprawdzeniem dla dwóch stron umowy, czy będą chcieć kontynuować dalszą współpracę. Umowę może rozwiązać zarówno pracodawca, jak i pracownik, ale musi to się odbyć za okresem wypowiedzenia. Jest ono zależne od przepracowanego czasu. Okres wypowiedzenia ma wymiar:

• 3 dni — jeśli umowa trwała krócej niż 2 tygodnie,
• 1 tygodnia — jeśli umowa będzie dłuższa niż 2 tygodnie, ale krótsza niż 3 miesiące,
• 2 tygodni — w momencie gdy umowa trwała 3 miesiące,
• bez zachowania okresu wypowiedzenia — w niektórych przypadkach określonych przez kodeks pracy.

Można powtórzyć okres próbny dla tego samego pracownika, ale musi on zostać zatrudniony na inne stanowisko.

Umowa na czas określony

Umowa na czas określony, jak brzmi sama nazwa, jest podpisywana na konkretny czas trwania. Może być zawierana na maksymalnie 33 miesiące. Limit dotyczy również ilości umów. Z jednym pracodawcą można zawiązać tylko 3 takie umowy o pracę na czas określony. Po przekroczeniu tej liczby umowa staje się automatycznie umową na czas nieokreślony, a pracodawca musi taką zawrzeć. Podobnie jak wcześniej opisywaliśmy, rozwiązać umowę mogą dwie strony, ale będzie to z zachowaniem okresu wypowiedzenia:

• 2 tygodnie — przy zatrudnieniu krótszym niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc — w przypadku pracy równym lub dłuższym niż 6 miesięcy, ale krótszym niż 3 lata,
• 3 miesiące — jeśli zatrudnienie trwa przynajmniej 3 lata,
• bez okresu wypowiedzenia — w szczególnych przypadkach, które opisane zostały w kodeksie pracy.

Umowa na czas nieokreślony

Umowa o pracę na czas nieokreślony to szczególny rodzaj umowy, który jest zawierany bezterminowo. Najczęściej to ten typ umowy jest uważany za stabilne zatrudnienie, daje gwarancję stałej pracy i możliwości dalszego rozwoju w firmie. To najbardziej pożądana forma umowy o pracę, która daje wiele korzyści zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Wypowiedzenie mogą złożyć obie strony w każdym czasie, ale obowiązuje okres wypowiedzenia zależny od okresu zatrudnienia. W tym przypadku są to:

• 2 tygodnie — przy zatrudnieniu krótszym niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc — jeżeli praca jest równa lub dłuższa niż 6 miesięcy, ale wciąż krótsza niż 3 lata,
• 3 miesiąc — przy zatrudnieniu trwającym przynajmniej 3 lata,
• bez okresu wypowiedzenia — tylko w niektórych przypadkach, które określane są przez kodeks pracy.

Czytaj też: Dobra atmosfera w pracy — jak o nią dbać?

Czytaj też: Praca w zespole — jak ze sobą współpracować?

Umowa o pracę na zastępstwo

To szczególny rodzaj umowy, który można nazwać podrodzajem umowy o pracę na czas określony. Nie została ona wyodrębniona przepisami, ale wciąż funkcjonuje. Nawiązanie stosunku pracy dzieje się na konkretny termin, a sama umowa zostaje zawarta na czas choroby, urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności zastępowanego pracownika. Pracownik zatrudniony musi wykonywać taki sam rodzaj pracy, jak wcześniejszy pracownik. Różni się tym od umowy na czas określony, że nie ma limitu maksymalnie 33 miesięcy. Może więc być podpisywana na o wiele dłuższy okres czasu.

Każda ze stron umowy może ją wypowiedzieć, ale za okresem wypowiedzenia:

• 2 tygodnie — jeżeli zatrudnienie trwało krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc — w momencie gdy zatrudnienie trwa 6 miesięcy lub dłużej, ale wciąż krócej niż 3 lata,
• 3 miesiące — dla zatrudnienia trwającego co najmniej 3 lata,
• bez okresu wypowiedzenia — tylko w niektórych przypadkach opisanych w kodeksie pracy.

Umowa zlecenie

Umowa zlecenie to najbardziej popularny typ umowy cywilnoprawnej. Jej przepisy reguluje Kodeks cywilny, a nie tak jak w przypadku umowy o pracę — Kodeks pracy. Charakteryzuje się większą elastycznością. Umowa ta jest zawierana pomiędzy zleceniobiorcą a zleceniodawcą. Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania czynności określonych w umowie do konkretnego terminu. Może być to umowa odpłatna lub bezpłatna, zazwyczaj jednak ta druga opcja występuje dosyć rzadko. W zależności od tego, co jest napisane w umowie warunki pracy mogą się różnić od siebie. Zleceniodawca ma dużą dowolność w narzucaniu swoich zasad w umowie zlecenie. Może nawet dodać kary za niestawienie się do pracy lub ustalić okres wypowiedzenia. Umowa zlecenie daje również możliwość znalezienia zastępcy, w przypadku jeśli zleceniobiorca nie będzie mógł stawić się do pracy.

Przy umowie zlecenie obowiązuje najniższa stawka godzinowa, nie tak jak w przypadku umowy o pracę — minimalne wynagrodzenie. Istotne jest również to, że zleceniodawca musi opłacać składki ZUS za każdego zleceniobiorcę oraz ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, a rentowe czy emerytalne nie obowiązuje.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło, znana również jako umowa rezultatu, polega na wykonaniu określonego zadania lub dzieła, a nie na samym procesie jego realizacji. Osoba przyjmująca zlecenie zobowiązuje się do ukończenia i dostarczenia dzieła zamawiającemu w ustalonym terminie. Zamawiający z kolei zobowiązuje się do wypłacenia umówionego wynagrodzenia oraz odbioru gotowego dzieła. Zamawiający musi współpracować z wykonawcą w zakresie niezbędnym do pomyślnego ukończenia dzieła.

W umowie o dzieło kluczowy jest osiągnięty rezultat, który może obejmować zarówno czynności materialne, takie jak remont mieszkania czy wykonanie mebli, jak i niematerialne, takie jak zaprojektowanie domu czy strony internetowej. Przedmiotem takiej umowy może być stworzenie, przekształcenie, lub naprawa określonych obiektów.

Kontrakt B2B

Umowa B2B, nazywana również kontraktem B2B (z ang. business to business). To umowa, która zawierana jest pomiędzy dwoma firmami. Tego rodzaju współpraca może mieć różne formy, niezależnie od wielkości zaangażowanych firm. Stronami umowy mogą być zarówno spółki akcyjne i osobowe, jak i jednoosobowe działalności gospodarcze.

Sprawdź też: Czy można zwolnić pracownika na L4?

Udostępnij artykuł

Tagi