PowrótJakie są rodzaje urlopów pracowniczych?
Urlopy pracownicze są ważnym elementem życia zawodowego, pozwalają pracownikom na zasłużony odpoczynek. Jakie są rodzaje urlopów pracowniczych? Jakie urlopy wyróżnia Kodeks pracy? W jakich sytuacjach można ubiegać się o dni wolne? Przeczytaj poniższy artykuł, a dowiesz się, jakie są rodzaje urlopów pracowniczych w polskim prawie.
Urlopy w Kodeksie pracy — jakie są rodzaje urlopów pracowniczych?
Rolą urlopu pracowniczego jest umożliwienie pracownikowi odpoczynku i regeneracji od obowiązków zawodowych. Często zdarzają się również wyjątkowe sytuacje, które zmuszają do pojedynczych dni wolnych. Kodeks pracy wyróżnia aż 12 rodzajów urlopów, które przysługują tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Osoby, które są zatrudnione na umowie zlecenie, umowie o dzieło nie mają niestety dostępu do takich świadczeń. Czy znasz wszystkie rodzaje urlopów? Jakie urlopy przysługują pracownikom?
Urlop wypoczynkowy
Najbardziej znanym i podstawowym rodzajem urlopu jest urlop wypoczynkowy. Pracownicy mają prawo do co najmniej 20 wolnych dni w ciągu roku (przy pracy na pełen etat). Wraz ze stażem pracy zwiększa się wymiar urlopu, który może wzrosnąć do maksymalnie 26 dni urlopu. Należy pamiętać, że do stażu pracy zalicza się również edukacja. W przypadku osób, które pracują na mniej niż pełen etat (1/2 lub 3/4 etatu), urlop ten ustalany jest adekwatnie do czasu pracy.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy mają niektóre grupy zawodowe, a należą do nich: osoby niepełnosprawne, pracownicy socjalni, sędziowie i prokuratorzy, nauczyciele, kontrolerzy najwyższej izby kontroli, radcy prawni. Trzeba również pamiętać, że urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany w całości w danym roku, a jeśli to się nie dzieje, to trzeba go wykorzystać do 30 września następnego roku, w innym przypadku pracodawca musi wypłacić pieniężny ekwiwalent za urlop.
Urlop okolicznościowy
Urlop okolicznościowy to dodatkowe dni wolne, które można wykorzystać tylko w określonych przypadkach. Jest to urlop płatny, który nie wlicza się do dni urlopu wypoczynkowego. Może trwać 1 lub 2 dni. Urlop okolicznościowy odnosi się do ważnych wydarzeń takich jak: narodziny dziecka, ślub swój lub ślub dziecka pracownika, śmierć bliskiej osoby z rodziny. Ważna zasada tego urlopu jest taka, że musi on odbywać się w terminie wskazanej okoliczności lub w terminie bliskim do niego.
Urlop bezpłatny
Jak sama nazwa brzmi, jest to urlop, za który nie dostaje się wynagrodzenia. Każdej osobie zatrudnionej na umowie o pracę przysługuje taki rodzaj urlopu. Pracownik może odpocząć bez utraty zatrudnienia. Czas ten może zostać wykorzystany na odpoczynek, podróże, szkolenia, naukę, opiekę nad dzieckiem czy chorobę. Do urlopów bezpłatnych można zaliczyć również urlop sabatowy, który popularny jest głównie za granicą, ale coraz częściej słychać o nim w Polsce. Czasem się zdarza, że pracodawca wypłaca za ten czas wynagrodzenie, ale dzieje się tak głównie w dużych firmach i przy wysokich stanowiskach. To czy dostanie się urlop bezpłatny, zależy głównie od pracodawcy, ponieważ to on podejmuje ostateczną decyzję. Przepisy prawa pracy nie mówią, ile dni urlopu przysługuje przy urlopie bezpłatnym, ale zazwyczaj jest to: kilka dni do nawet kilku lat.
Urlop macierzyński
Urlop macierzyński należy do urlopów pracowniczych, które są obowiązkowe i przysługują kobietom nowo narodzonego dziecka. Urlop najczęściej zaczyna się od dnia porodu, ale można wziąć urlop wcześniej. Można wykorzystać go 6 tygodni przed porodem. Urlop macierzyński przysługuje również ojcu. Matka może jakąś część oddać swojemu partnerowi i wtedy będzie to urlop tacierzyński. Czas trwania urlopu zależy od ilości dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Urlop macierzyński wynosi od 20 do nawet 37 tygodni.
Urlop wychowawczy
Urlop wychowawczy przysługuje pracownikom, którzy mają przynajmniej 6-miesięczny staż pracy. Chodzi tutaj o całość zatrudnienia, a nie okres w jednym zakładzie pracy. Mogą z niego korzystać zarówno matka jak i ojciec. Jego wymiar to maksymalnie 36 miesięcy urlopu. W nietypowych przypadkach (np. opieka nad osobą niepełnosprawną) długość tego urlopu może zostać powiększona o kolejne 36 miesięcy. Trzeba mieć na uwadze, że urlop wychowawczy należy do urlopów bezpłatnych, za które nie otrzymuje się wynagrodzenia.
Urlop szkoleniowy
Nie każdy wie, że ma prawo skorzystać z urlopu szkoleniowego, aby podnieść swoje kompetencje zawodowe. Może to się odbywać za inicjatywą pracodawcy lub pracownika, o ile pracodawca wyrazi taką zgodę. Według Kodeksu pracy przysługuje urlop szkoleniowy w wymiarze:
- 6 dni — pracownikowi, który przygotowuje się do matury, egzaminu eksternistycznego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.
- 21 dni — na napisanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się do obrony tej pracy.
Urlop na poszukiwanie pracy
Według przepisów Kodeksu pracy, w momencie kiedy pracodawca wypowie umowę o pracę, zachowując co najmniej 2 tygodniowy okres wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje płatny urlop na poszukiwanie pracy. Jego wysokość jest zależna od długości okresu wypowiedzenia, jeśli trwa ono:
- 2 tygodnie lub jeden miesiąc — wtedy przysługują 2 dni robocze urlopu pracowniczego
- 3 miesiące — przysługują 3 dni robocze
Pracodawca może odmówić urlopu na poszukiwanie pracy w wyjątkowych przypadkach, np. gdy pracownik powie, że znalazł już pracę.
Urlop na żądanie
Urlop na żądanie wykorzystuje się w nagłych sytuacjach. Każdemu pracownikowi w ciągu roku przysługuje taki rodzaj urlopu, ale tylko jeśli nabył on prawo do urlopu wypoczynkowego. Należy pamiętać, że nie są to dodatkowe dni wolne. W ciągu roku kalendarzowego przysługują każdemu 4 dni robocze. Można je wykorzystać jednorazowo lub w pojedynczych odstępach czasowych. Chęć skorzystania z urlopu trzeba zgłosić pracodawcy najpóźniej w dniu urlopu. Pracodawca może odmówić dni wolnego na żądanie, ale tylko w uzasadnionych przypadkach. Może to się stać w momencie, gdy pracownik ma wykorzystany urlop lub gdy jeszcze go nie nabył.
Czytaj też: Zasiłek dla bezrobotnych — komu przysługuje?
Urlop rodzicielski
To urlop, który pozwala pracownikom na poświęcenie czasu na opiekę nad dzieckiem (po narodzinach lub adopcji). Urlop rodzicielski przysługuje zaraz po odbyciu urlopu macierzyńskiego. Jego wymiar jest zależny od ilości dzieci urodzonych podczas jednego porodu. Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi:
- 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka
- 34 tygodnie w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka
Udzielenie urlopu rodzicielskiego odbywa się po złożeniu wniosku pracownika. Pracodawca powinien otrzymać go 21 dni po porodzie.
Urlop ojcowski
Urlop ojcowski przysługuje ojcu dziecka, które nie ukończyło 12 miesiąca życia. Nie da się go przenieść na matkę. Jeśli ojciec pracownik go nie wykorzysta, to wtedy przepada. Może zostać podzielony na dwie części każda po jeden tydzień. Należy pamiętać, że urlop ojcowski nie jest tym samym co urlop tacierzyński. Pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu tylko na jego wniosek. Ojciec nie musi pozostawiać w związku małżeńskim z matką.
Urlop opiekuńczy
Pracownik, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat ma prawo skorzystać z urlopu opiekuńczego. Jego wymiar wynosi 16 godzin albo dwa dni w ciągu roku kalendarzowego. Jest to urlop płatny, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie. Od 2023 roku istnieje również możliwość wzięcia bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni. Bez względu na ilość potomstwa, wymiar urlopu nie zwiększa się.
Urlop za święto w sobotę
W przypadku stosunku pracy (zatrudnienie na umowie o pracę), pracownicy mają możliwość odbioru wolnego za święto w sobotę. Pracodawca powinien również udzielić pracownikowi urlopu, gdy święto wypada w dniu jego pracy. Za każdą pracę świadczoną podczas dnia świątecznego pracodawca powinien dać pracownikowi dzień wolny lub rekompensatę w wysokości 100% wynagrodzenia za dany dzień.
Czytaj też: PIP, czyli Państwowa Inspekcja Pracy — co to jest?
Urlop z okazji wypalenia zawodowego
W 2022 roku przepisy Kodeksu pracy dały możliwość wzięcia urlopu z powodu wypalenia zawodowego. Nie są to już zwykłe objawy, a traktuje się je jako syndrom zawodowy. Wypalenie uznano za jednostkę chorobową, na którą można uzyskać zwolnienie lekarskie. Stan ten może prowadzić do poważnych chorób takich jak depresja. L4 może wystawić lekarz psychiatra, czy jakikolwiek inny specjalista.
Urlop za nadgodziny
W momencie gdy pracujesz więcej, niż powinieneś, pracodawca powinien dać Ci możliwość wzięcia dodatkowego urlopu za nadgodziny. Jeśli nie chcesz wziąć urlopu, przełożony powinien wypłacić wynagrodzenie za godziny nadprogramowe. W Kodeksie pracy istnieje coś takiego jak odpoczynek dobowy i tygodniowy. Przepisy mówią, że między pracą powinny być minimum 24 godziny odpoczynku, czyli jak w jednym dniu rozpoczniesz pracę na 8:00, a w następnym na 7:00 tą przysługuje Ci godzina wolnego lub dodatkowe wynagrodzenie.
Urlop dla krwiodawcy
Pracodawca jest zobowiązany, aby zwolnić od pracy pracownika, który jest krwiodawcą na czas niezbędnych badań okresowych. Według przepisów:
„zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi” (art. 42 pkt 1a ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej).
Łącznie, kobieta może w ciągu roku oddać krew maksymalnie 4 razy, a mężczyzna 6. Przerwa między tym oddaniem musi wynosić co najmniej 8 tygodni. Kobieta więc będzie mogła liczyć na 8 dni wolnego, a mężczyzna 12. Inaczej jest w przypadku oddania osocza krwi, które można oddawać co 2 tygodnie. Oznacza to maksymalnie 24 donacje krwi w ciągu roku, co przekłada się na 48 dni wolnego w pracy. Oddanie tyle razy krwi jest możliwe, ale trzeba cieszyć się bardzo dobrym zdrowiem. Warunki są dokładnie opisane, trzeba spełnić wszystkie wymagania, aby zacząć oddawać krew
Rodzajów urlopów w polskim prawie jest wiele, większość z nich przysługuje osobom, które są zatrudnione na umowie o pracę. Rodzaje urlopu i jego wymiary są opisane w Kodeksie Pracy, każdy z nich ma swoje zasady.
Rodzaje urlopów pracowniczych mają na celu zaspokajanie różnorodnych potrzeb pracowników i pomagają w zachowaniu równowagi między życiem zawodowym a osobistym. Niezależnie od tego, czy chodzi o urlop wypoczynkowy, urlop rodzicielski czy inny rodzaj, ważne jest, aby pracownicy mieli możliwość korzystania z tych świadczeń zgodnie z własnymi potrzebami.
Sprawdź też: Sposoby na relaks po pracy
Udostępnij artykuł
Tagi
